Danh sách cảnh báo sản phẩm có nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại, điều tra lẩn tránh thuế (Quý IV/2020)

Thực hiện Quyết định số 824/QĐ-TTg ngày 4 tháng 7 năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ”, Cục Phòng vệ thương mại tiếp tục cập nhật Danh sách theo dõi các sản phẩm có nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại hoặc điều tra gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Danh sách được xây dựng trên cơ sở theo dõi biến động xuất khẩu của những mặt hàng đã bị thị trường xuất khẩu áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hoặc các biện pháp hạn chế thương mại khác với nước thứ ba nhưng chưa áp dụng đối với Việt Nam.

Trong Quý IV năm 2020, danh sách theo dõi bao gồm 12 mặt hàng được xác định có nguy cơ bị áp dụng biện pháp chống lẩn tránh, gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp hoặc biện pháp phòng vệ thương mại bao gồm các mặt hàng: gỗ dán từ nguyên liệu gỗ cứng, tủ gỗ, ghế sofa có khung gỗ, đệm mút, đá nhân tạo, gạch men, lốp xe ô tô, xe đạp điện, ống đồng, vỏ bình ga, ghim đóng thùng, mật ong tự nhiên. Cụ thể như sau:

1. Gỗ dán từ nguyên liệu gỗ cứng (hardwood plywood) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Hoa Kỳ đã chính thức áp dụng thuế chống bán phá giá (CBPG) và chống trợ cấp (CTC) đối với sản phẩm tương tự nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ tháng 11 năm 2017. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã giảm mạnh từ 1,1 tỷ USD năm 2016 xuống còn 215,6 triệu USD năm 2019. Trong cùng giai đoạn, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ tăng nhanh từ 33,4 triệu USD năm 2016 lên 322,2 triệu USD năm 2019. Riêng trong năm 2019, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã tăng 63,7% so với năm 2018. Năm 2020, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 370 triệu USD. Tốc độ tăng trưởng đã giảm chỉ còn 14,8%, tuy nhiên kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam vẫn chiếm tới 25% tổng kin ngạch nhập khẩu của Hoa Kỳ.

Tháng 10/2019, Cơ quan Hải quan và Bảo vệ biên giới Hoa Kỳ thông báo chính thức điều tra trốn thuế phòng vệ thương mại đối với một số công ty Hoa Kỳ nhập khẩu gỗ dán từ Việt Nam. Tháng 6/2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã khởi xướng điều tra lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại đối với toàn bộ sản phẩm gỗ dán nhập khẩu từ Việt Nam. Tháng 10/2020, Cơ quan Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đã thông báo khởi xướng điều tra về tình hình nhập khẩu và sử dụng gỗ nguyên liệu được khai thác và buôn bán bất hợp pháp tại Việt Nam. Các vụ việc điều tra của Hoa Kỳ đều chưa có kết luận cuối cùng nhưng dự kiến có thể sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong tương lai, trong đó có mặt hàng gỗ dán.

2. Tủ gỗ (Wooden cabinets and vanities) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã giảm từ 4 tỷ USD năm 2018 xuống còn 2,5 tỷ USD năm 2019. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã tăng mạnh từ 913 triệu USD năm 2018 lên 1,37 tỷ USD năm 2019 (tăng 50%). Xu hướng tăng đặc biệt thấy rõ kể từ tháng 3/2019 khi Hoa Kỳ bắt đầu điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với sản phẩm của Trung Quốc. Năm 2020, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tiếp tục tăng 65,6% lên đến 2,27 tỷ USD. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ đã tăng từ 20,8% năm 2019 lên 32,9% năm 2020.

Hoa Kỳ chính thức áp dụng thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với các sản phẩm tương tự nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ tháng 2/2020.

Tháng 10/2020, Cơ quan Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đã thông báo khởi xướng điều tra về tình hình nhập khẩu và sử dụng gỗ nguyên liệu được khai thác và buôn bán bất hợp pháp tại Việt Nam. Vụ việc điều tra của Hoa Kỳ đều chưa có kết luận cuối cùng nhưng dự kiến có thể sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong tương lai, trong đó có mặt hàng tủ gỗ.

Bên cạnh cuộc điều tra đang diễn ra, tồn tại khả năng cao Hoa Kỳ có thể khởi xướng các cuộc điều tra khác về phòng vệ thương mại hoặc lẩn tránh thuế đối với mặt hàng tủ gỗ nhập khẩu từ Việt Nam.

3. Ghế sofa có khung gỗ (Seats with wooden frames, upholstered) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ có xu hướng giảm kể từ khi mặt hàng này nằm trong danh sách các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc bị Hoa Kỳ đánh thuế 25%. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm từ 4,1 tỷ USD năm 2018 xuống còn 2,9 tỷ USD năm 2019 và 900 triệu USD trong 6 tháng đầu năm 2020. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã tăng nhanh từ 819 triệu USD năm 2018 lên 1,4 tỷ USD năm 2019 và 2,1 tỷ USD năm 2020. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ đã tăng từ 25,2% năm 2019 lên 37,1% năm 2020.

Tháng 10/2020, Cơ quan Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đã thông báo khởi xướng điều tra về tình hình nhập khẩu và sử dụng gỗ nguyên liệu được khai thác và buôn bán bất hợp pháp tại Việt Nam. Vụ việc điều tra của Hoa Kỳ đều chưa có kết luận cuối cùng nhưng dự kiến có thể sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong tương lai, trong đó có mặt hàng ghế sofa.

Bên cạnh cuộc điều tra đang diễn ra, vẫn tồn tại khả năng Hoa Kỳ khởi xướng các cuộc điều tra khác về phòng vệ thương mại hoặc lẩn tránh thuế đối với mặt hàng ghế sofa nhập khẩu từ Việt Nam.

4. Đệm mút (mattress) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Hoa Kỳ đã chính thức áp dụng thuế CBPG đối với sản phẩm tương tự nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ tháng 10 năm 2019. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã giảm mạnh từ 436 triệu USD năm 2017 xuống 167 triệu USD năm 2019. Trong cùng giai đoạn, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ tăng từ 64.000 USD năm 2017 lên tới 166 triệu USD năm 2019. Đặc biệt, kim ngạch tăng nhanh kể từ giữa năm 2019. Năm 2020, kim ngạch của Việt Nam tiếp tục tăng 46,9%, đạt 244,8 triệu USD. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ đã tăng từ 24,5% năm 2019 lên 28,5% năm 2020.

Ngày 22 tháng 4 năm 2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã quyết định khởi xướng điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với sản phẩm đệm mút nhập khẩu từ 7 nước, trong đó có Việt Nam. Ngày 28 tháng 10 năm 2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã công bố kết luận sơ bộ của vụ việc điều tra. Do các doanh nghiệp được chọn là bị đơn bắt buộc của Việt Nam không hợp tác đầy đủ với cơ quan điều tra Hoa Kỳ nên bị áp thuế sơ bộ theo các dữ liệu sẵn có ở mức 190,79%-989,90%. Dự kiến giữa tháng 3/2021, Hoa Kỳ sẽ ban hành quyết định cuối cùng của vụ việc.

5. Đá nhân tạo (Quartz surface products) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Hoa Kỳ đã áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với sản phẩm tương tự của Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ. Đối với Trung Quốc, sau khi bị áp dụng thuế CBPG và thuế CTC từ tháng 5/2019, kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ đã giảm mạnh, từ mức trung bình khoảng 58,5 triệu USD/tháng xuống chỉ còn vài trăm ngàn USD mỗi tháng trong quý III và quý IV năm 2019. Trong năm 2019, nhập khẩu đá nhân tạo của Hoa Kỳ từ Việt Nam tăng gấp 2,5 lần so với năm 2018, từ 46,3 triệu USD lên 118,2 triệu USD. Đặc biệt từ thời điểm tháng 6 năm 2019 sau khi biện pháp CBPG và CTC chính thức được áp dụng với sản phẩm của Trung Quốc, nhập khẩu đá nhân tạo từ Việt Nam đã tăng rất mạnh. Năm 2020, kim ngạch của Việt Nam đạt 185,8 triệu USD, tăng 57,1% so với năm 2019. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ đã tăng từ 10,2% năm 2019 lên 16% năm 2020

Hoa Kỳ đã điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ mặc dù kim ngạch xuất khẩu của hai đối tác này thấp hơn kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam nên rất có khả năng trong tương lai gần Hoa Kỳ sẽ tiếp tục điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp hoặc điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đối với sản phẩm đá nhân tạo của Việt Nam.

Tháng 1 năm 2021, Văn phòng đại diện của Cơ quan điều tra An ninh nội địa Hoa Kỳ tại thành phố Hồ Chí Minh đã liên hệ với Tổng cục Hải quan và Cục Phòng vệ thương mại đề nghị hỗ trợ cung cấp thông tin liên quan đến một doanh nghiệp xuất khẩu đá nhân tạo của Việt Nam đang bị cáo buộc có hành vi chuyển tải bất hợp pháp. Hiện tại, Tổng cục Hải quan đang tiến hành xử lý đề nghị hỗ trợ của phía Hoa Kỳ.

6. Gạch men (ceramic tile) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Hoa Kỳ đã chính thức áp dụng thuế CBPG và CTC đối với sản phẩm tương tự nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ tháng 4/2020. Sau khi Hoa Kỳ áp thuế CBPG và thuế CTC đối với mặt hàng gạch men của Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này của Trung Quốc đã giảm mạnh từ 491 triệu USD năm 2018 xuống còn 293,8 triệu USD năm 2019. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng gạch men của Việt Nam sang Hoa Kỳ đang có xu hướng tăng nhanh trong cùng giai đoạn, từ 269 nghìn USD năm 2018 lên tới 2,8 triệu USD năm 2019. Năm 2020, kim ngạch của Việt Nam đã đạt 12,6 triệu USD. Tuy nhiên, tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ mới chỉ chiếm 0,8%.

Dự báo xuất khẩu gạch men của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ sẽ tiếp tục tăng nhanh trong giai đoạn tới. Vì vậy, cần giám sát việc cấp giấy chứng nhận xuất xứ và khai báo xuất xứ và tiếp tục theo dõi nguy cơ bị điều tra chống lẩn tránh thuế và các biện pháp phòng vệ thương mại đối với mặt hàng này.

7. Lốp xe ô tô (Tires) xuất khẩu sang Hoa Kỳ, EU

Cả Hoa Kỳ và EU đều đang áp dụng thuế CBPG và CTC đối với sản phẩm tương tự nhập khẩu từ Trung Quốc. Hoa Kỳ chính thức áp dụng thuế CBPG và CTC từ tháng 1/2017, EU chính thức áp dụng từ tháng 7/2018. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang thị trường Hoa Kỳ đã giảm từ mức trên 1 tỷ USD/năm xuống còn 362 triệu USD năm 2019; kim ngạch xuất khẩu sang thị trường EU đã giảm từ 618,5 triệu Euro năm 2017 xuống còn 180 triệu Euro năm 2019.

Trước năm 2017, kim ngạch xuất khẩu lốp xe ô tô của Việt Nam sang các thị trường này rất nhỏ (khoảng dưới 300.000 USD/năm). Kể từ năm 2017, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam liên tục tăng nhanh. Kim ngạch xuất khẩu lốp xe ô tô sang thị trường Hoa Kỳ năm 2020 đạt 516,1 triệu USD, tăng 10,7% so với năm 2019. Kim ngạch xuất khẩu sang thị trường EU đạt 74 triệu Euro, tăng 7,7% so với năm 2019.

Tháng 6/2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã khởi xướng điều tra CBPG và CTC đối với lốp xe ô tô nhập khẩu từ Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Thái Lan và Việt Nam. Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã công bố kết luận sơ bộ của vụ việc điều tra chống trợ cấp vào ngày 4/11/2020 và kết luận sơ bộ của vụ việc điều tra chống bán phá giá vào ngày 30/12/2020. Theo đó, tất cả các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam được chọn là bị đơn bắt buộc đều có kết quả tích cực với mức thuế chống bán phá giá là 0% và mức thuế chống trợ cấp trong khoảng 6,23%-10,08%. Dự kiến đầu tháng 7 năm 2021, Hoa Kỳ sẽ ban hành quyết định cuối cùng của vụ việc.

8. Xe đạp điện (Electric bicycles) xuất khẩu sang Hoa Kỳ, EU

Xe đạp điện của Trung Quốc đang bị thị trường EU áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp và bị thị trường Hoa Kỳ áp thuế 25% theo Mục 301 Luật Thương mại 1974. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU đã tăng từ 74 triệu Euro năm 2018 lên 87,5 triệu Euro năm 2019 và giảm nhẹ xuống còn 83,6 triệu Euro năm 2020. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ đã tăng từ 4,5 triệu USD năm 2018 lên 18,6 triệu USD năm 2019 và 30,3 triệu USD năm 2020. Tuy nhiên, tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ còn thấp, mới chỉ chiếm 2,8%.

Hiệp hội các Nhà sản xuất xe đạp châu Âu đã bày tỏ quan ngại về một doanh nghiệp của Trung Quốc có dấu hiệu gian lận xuất xứ của Việt Nam để lẩn tránh biện pháp PVTM của EU áp dụng đối với sản phẩm Trung Quốc. Trong thời gian qua, qua tăng cường công tác kiểm tra giám sát, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã ngăn chặn một số trường hợp doanh nghiệp kê khai không chính xác về xuất xứ đối với sản phẩm xe đạp điện nên cần tiếp tục đưa vào danh sách cảnh báo.

9. Ống đồng (Seamless refined copper pipe and tube) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Mặt hàng ống đồng của Trung Quốc bị Hoa Kỳ áp thuế chống bán phá giá từ tháng 10/2010. Sau khi Hoa Kỳ áp dụng biện pháp CBPG đối với ống đồng nhập khẩu từ Trung Quốc, kim ngạch nhập khẩu ống đồng của Hoa Kỳ từ Trung Quốc có xu hướng giảm. Đặc biệt kể từ năm 2015 trở đi, kim ngạch nhập khẩu mỗi năm chỉ còn từ 2 đến 5 triệu USD so với kim ngạch trên 150 triệu USD trước khi biện pháp chống bán phá giá được áp dụng. Cùng với thời điểm kim ngạch nhập khẩu từ Trung Quốc giảm mạnh, kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam tăng nhanh. Kim ngạch nhập khẩu ống đồng của Hoa Kỳ từ Việt Nam đã tăng từ 38 triệu USD năm 2015 lên 146 triệu USD năm 2019. Năm 2020, kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam đạt 202 triệu USD, tăng 38,3% so với năm 2019. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ đạt 35,6%.

Ngày 20 tháng 7 năm 2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với ống đồng nhập khẩu từ Việt Nam. Ngày 27 tháng 1 năm 2021, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã công bố kết luận sơ bộ với mức thuế chống bán phá giá áp dụng cho các doanh nghiệp Việt Nam là 8,05%. Dự kiến đầu tháng 6/2021, Hoa Kỳ sẽ ban hành quyết định cuối cùng của vụ việc.

10. Vỏ bình ga (Steel propane cylinders) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Hoa kỳ đã chính thức áp dụng thuế CBPG đối với sản phẩm tương tự nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ tháng 8/2019. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã giảm từ 96 triệu USD năm 2018 xuống còn 71,7 triệu USD năm 2019. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã tăng từ 30.000 USD năm 2018 lên 3 triệu USD năm 2019. Năm 2020, kim ngạch của Việt Nam tiếp tục tăng 228% so với năm 2019, đạt 10 triệu USD. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ đạt 3,3%.

Mặc dù tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam chưa lớn nhưng cần kiểm tra, xác minh thêm khả năng gian lận xuất xứ, lẩn tránh biện pháp PVTM đối với mặt hàng này.

11. Ghim đóng thùng (Carton-closing staples) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Hoa Kỳ đã chính thức áp dụng thuế CBPG đối với sản phẩm tương tự nhập khẩu từ Trung Quốc. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã giảm từ 95 triệu USD năm 2018 xuống còn 79 triệu USD năm 2019. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã tăng từ 98.000 USD năm 2018 lên 1,9 triệu USD năm 2019. Năm 2020, kim ngạch của Việt Nam tiếp tục tăng lên đến 16 triệu USD. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ đã tăng từ 1,4% năm 2019 lên 12,9% năm 2020.

Kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam bắt đầu có sự tăng trưởng nhanh, và có sự suy giảm mạnh trong kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc. Hiện tại, nhập khẩu từ Việt Nam bắt đầu chiếm một tỷ trọng đáng kể trong tổng nhập khẩu từ Hoa Kỳ. Do đó, bên cạnh hoạt động giám sát việc cấp giấy chứng nhận xuất xứ và khai báo xuất xứ cần tiếp tục lưu ý khả năng bị điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với mặt hàng này.

12. Mật ong tự nhiên (Natural honey) xuất khẩu sang Hoa Kỳ

Hoa Kỳ đã áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với mật ong tự nhiên của Trung Quốc kể từ tháng 10 năm 2001. Sau nhiều lần rà soát, biện pháp chống bán phá giá hiện tại vẫn được áp dụng với sản phẩm của Trung Quốc với mức thuế suất chống bán phá giá lên đến 183,8%. Với mức thuế suất chống bán phá giá cao như hiện tại, mật ong tự nhiên của Trung Quốc hầu như không thể xuất khẩu sang Hoa Kỳ.

Hoa Kỳ trong những năm gần đây có kim ngạch nhập khẩu mật ong tự nhiên trung bình khoảng 450 triệu USD/năm. Các nước xuất khẩu chính vào thị trường Hoa Kỳ là Bra-xin, Ác-hen-ti-na, Ấn Độ, Việt Nam, Niu Di-lân, Ca-na-đa và U-crai-na. Kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam sau khi giảm liên tục trong hai năm 2018 và 2019 đã tăng 27,7% trong năm 2020, đạt mức 60,4 triệu USD. Do có tốc độ tăng trưởng lớn, tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Hoa Kỳ đã lên đến 14,5%, mức cao nhất trong vòng 4 năm gần đây.

Với tốc độ tăng trưởng nhanh và thị phần đáng kể, mật ong tự nhiên của Việt Nam có khả năng bị điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hoặc bị điều tra lẩn tránh thuế cùng với một số nước xuất khẩu khác.